Flotgengi

 

Frá því hefur verið skýrt að íslenska krónan verði aftur sett á flot í kjölfar haftanna eftir hrunið. Hugmyndin er að lánalínur til erlendra seðlabanka og IMF hjálpi seðlabankanum að viðhalda trúverðugleika og tryggja öryggi gjaldeyrisviðskipta þannig að minni hætta sé á beinni árás spákaupmanna.

En hvaða kostir eru í stöðunni?

 

1. Láta gengið fljóta
2. Skammta erlendan gjaldeyri með höftum og handstýra genginu
3. Lögbinda ákveðið skiptagengi og fara síðan a) eða b)
   1. Taka upp fastgegni og binda krónuna við evru
   2. Taka upp dollara sem lögeyri. Á aðlögunartíma, 1-2 ár kaupi seðlabankinn krónur á föstu skiptagengi dollars en verslar með aðra gjaldmiðla á opnum markaði.

Þetta eru í meginatriðum valkostirnir sem til eru í gengismálum nema við viljum taka upp gullpeninga. Af þessum þremur er flotgengi sú aðferð sem er hvað síst háð inngripi stjórnmálamanna á meðan viðskipti eru eðlileg og seðlabanki nýtur trúverðugleika en jafnframt býður hún upp á mestar sveiflur og mestu þörf á gjaldeyrisvaraforða. Flotgengi felur líklegast í sér meiri hættu á nýrri kollsteypu en hinir kostirnir og krefst þess að ríkisstjórn og seðlabanki axli ábyrgð og grípi til aðgerða þegar eða ef áhlaup verður gert á krónuna. 

 

Hinir kostirnir hafa allir þann útgangspunkt að stjórnmálamenn og stjórnendur seðlabanka handstýra og taka geðþóttaákvörðun um gengið í bráð og lengd. Þar sem gengið verður að einhverju eða öllu leyti háð pólitískum ákvörðun er líklegt að fyrirtæki verði ekki rekin á sem hagkvæmastan hátt og pólitísk áhrif aukist. Haftastefna er hrein ávísun á afturhvarf til fortíðar auk þess sem erlendir fjárfestar munu forðast Ísland.

 

Með fastgengi er líklegt að nauðsynlegar leiðréttingar dragist eða farist fyrir vegna ástands í stjórnmálum. Því fylgir hætta á gengisfellingum og jafnvel kollsteypum þegar/ef áhlaup verður gert á krónuna. Fastgengi ætti að stuðla að jafnvægi og hafa þannig jákvæð áhrif á útflutningsgreinar en líklegra er þó að fastgenginu fylgi hár kostnaður og aukinn þörf fyrir gjaldeyrisvarasjóð.

Við ákvörðun skiptagengis og upptöku dollars mundu stjórnvöld þurfa að taka djarfa ákvörðun og óvíst hvort nægur pólitískur styrkleiki næðist fram þótt menn vildu velja þann kost. Einnig er líklegt að þessi kostur yrði valinn til skamms tíma og jafnframt ákveðið að stefna að inngöngu í ESB. Þessi valkostur mundi valda róttækum breytingum og kurr í þjóðfélaginu. Fljótlega mundi hann þó skapa trúverðugleika bæði inn á við og út á við. Mjög miklar líkur eru á að samtímis verði að ganga til samninga um myntsamstarf. Dollar tryggir eftir því sem það er hægt að við förum ekki aftur í þrot með banka- og peningakerfið okkar. Líklega mun uppbygging bæði atvinnugreina sem spara innflutning og þeirra sem auka útflutning verða hraðari en ella og líklegt að við náum fljótt að uppfylla skilyrði fyrir að taka upp myntsamstarf innan ESB.

Þegar maður skoðar kosti og galla þessara leiða er auðveldara að átta sig á því hvers vegna flotgengi er valið þótt skynsamlegra væri að taka upp dollar. Eða hvað?

Mín skoðun er sú að öruggasta, ódýrasta og eina leiðin sen hægt er að mæla með nú sé að taka upp dollar. Það er nauðvörn fyrir fjárhag heimila í okkar landi og gefur okkur svigrúm til að gera upp við fortíðina og skipuleggja framtíðina.